Het leergebied Digitale geletterdheid is opgebouwd uit 3 domeinen:
Praktische kennis & vaardigheden, Ontwerpen & Maken en Wisselwerking tussen digitale technologie, digitale media, de mens en de samenleving. De 9 conceptkerndoelen zijn verdeeld over de 3 domeinen:

In het kerndoelenboek ‘Conceptkerndoelen burgerschap en digitale geletterdheid’ staat per kerndoel beschreven welke kennis en vaardigheden leerlingen uit het po, so, vo en svo moeten opdoen. In het kerndoelenboek heeft SLO beschreven wat de verwachtingen zijn van de inhoudelijke kennis en vaardigheden per kerndoel. Mocht je het kerndoelenboek nog niet in je bezit hebben, dan kun je via deze link een digitaal exemplaar downloaden.

Let op, de beschrijvingen zijn richtlijnen en zijn nog niet wettelijk vastgelegd in het curriculum. SLO wil het huidige schooljaar gebruiken als beproeving van de kerndoelen om aan het einde van het schooljaar 2023-2024 de bevindingen uit de praktijk op te halen en te bepalen welke kerndoelen wel of niet haalbaar zijn in de onderwijspraktijk. Mijn persoonlijke verwachting is dat de beproeving over meerdere jaren zal gaan lopen met als deadline het schooljaar 2025-2026, voordat de kerndoelen digitale geletterdheid per 2027 wettelijk in het curriculum worden opgenomen.

SLO geeft aan dat digitale geletterdheid geen losstaand vakgebied is, maar dat het leergebied en de kerndoelen gekoppeld zijn, oftewel onderdeel zijn van bestaande vakken. De integratie van de kerndoelen in de bestaande vakken en welk kerndoel geïntegreerd moet worden in welk vak of vakken wordt een grote uitdaging voor veel scholen.

Mijn advies in de rol van Adviseur Digitalisering & Professionalisering is om het kerndoelenboek en de beschreven verwachtingen van de inhoudelijke kennis en vaardigheden voor leerlingen per kerndoel te gebruiken om het volgende te onderzoeken.

Mediawijsheid is bijvoorbeeld een vak dat ik in de laatste 2 jaar terugzie in het curriculum van veel scholen. Het domein Wisselwerking tussen digitale technologie, digitale media, de mens en de samenleving heeft veel raakvlakken met mediawijsheid.

Voorbeeld: één van de verwachte vaardigheden die SLO beschrijft is ‘De leerling maakt weloverwogen keuzes bij het gebruik van digitale technologie en digitale media en kan online communiceren en handelen op een respectvolle en verantwoorde wijze’. Hoe leerlingen verantwoordelijk kunnen omgaan met social media is een onderdeel van het vak Mediawijsheid. Er zijn talloze andere voorbeelden te noemen die we in de dagelijkse onderwijspraktijk tegenkomen. Vaak realiseren we ons echter niet dat deze voorbeelden vallen onder kennisoverdracht of vaardigheden die we kunnen beschouwen als onderdeel van het leergebied digitale geletterdheid.

Het is goed om ervan bewust te zijn wat er al gebeurt in de onderwijspraktijk en daarop verbeteringen door te voeren. Dit zijn veelal kleine veranderingen en dus kleinere stappen om te zetten om kerndoelen te integreren dan het te zien als een heel nieuw vakgebied, en dus het onderwijs voor een hele grote uitdaging staat als het gaat om de integratie van digitale geletterdheid in de dagelijkse onderwijspraktijk.

De conceptkerndoelen digitale geletterdheid zijn bedoeld voor het curriculum voor leerlingen en wat zij hiervoor moeten leren. Dit betekent ook dat leraren zich moeten gaan verdiepen in de 9 conceptkerndoelen om een vertaling te kunnen maken naar passende onderwijsactiviteiten, didactiek en toetsing. Het hebben van digitale kennis, digitale intelligentie en digitale vaardigheden is voor leraren daarom van groot belang om de kerndoelen digitale geletterdheid te kunnen realiseren.

Artificiële Intelligentie is bijvoorbeeld een kerndoel waar een overgroot deel van de leraren nog te weinig over weet. Het gebruik van AI is misschien niet de uitdaging, maar wel het verkrijgen van kennis over AI-datamodellen, of hoe verschillende AI-toepassingen te kunnen herkennen en hoe leraren doelgericht, verantwoord en kritisch kunnen interacteren met AI-systemen. Dit zijn overigens vaardigheden die we van leerlingen verwachten.

Als we het eerste domein Praktische kennis & vaardigheden als voorbeeld nemen, dan gaat het inhoudelijk over het omgaan met digitale systemen, media en informatie. Hoe staat het met jouw digitale skills? Kun jij als leraar diverse digitale media in kaart brengen op basis van betrouwbaarheid en bruikbaarheid? En ben jij goed in het beheren en ordenen van bestanden in de digitale omgeving?

De basis van de Edutrainers E-learning trainingen en workshops is het Europees referentiekader voor digitale competenties van leraren, DigCompEdu. Dit framework bestaat uit zes competentiedomeinen die de Europese Unie op basis van wetenschappelijke onderzoeken heeft gecreëerd. We zijn binnen Edutrainers druk bezig om de conceptkerndoelen digitale geletterdheid te matchen met de domeinen en competenties van de DigCompEdu. Dit doen wij niet alleen, maar in samenwerking met specialisten uit het onderwijs. Dit overzicht zullen wij als handreiking beschikbaar stellen zodra het onderzoek en de matching klaar is. De verwachting is om deze handreiking eind mei te publiceren om het onderwijs meer handvatten te geven om de kerndoelen te beproeven en te realiseren.

Heb je interesse in deze publicatie? We horen dit graag van je.

Hopelijk heeft deze blog jullie geholpen met de start van de integratie van het leergebied digitale geletterdheid. Sinds de oprichting van Edutrainers zijn we bezig om het onderwijs meer digitaal vaardig te maken. Dit betekent dat we onderwijsprofessionals ondersteunen in het versterken van hun digitale intelligentie en vaardigheden. De rode draad in de 9 kerndoelen is het omgaan met digitale bronnen en op verantwoorde en bewuste manier om te gaan met digitale informatie en data. Denk niet alleen maar aan office-programma’s en mediawijs worden en zijn, maar ook aan hoe om te gaan met AI in het onderwijs.

Voor het onderwijs hebben wij daarom een speciaal programma opgezet om jullie verder op weg te helpen. Dit programma bestaat uit: