De Toekomst van Onderwijs: Digitale Competenties als Sleutel tot Autonomie en Inclusie

Vorige week deelde Remco Pijpers het onderzoek van Niels Kerssens getiteld ‘(Micro)soft power in Dutch public education: Making classrooms platform-ready through partner work’. Dit onderzoek en de reflectie van Remco zetten mij verder aan het denken over dit onderwerp dat mij al regelmatig bezighoudt en leidde tot het opschrijven van mijn gedachten in een blog.
Het is voor niemand een geheim dat Edutrainers partner is van één van de BigTech van deze wereld (Microsoft); deze keuze is doelbewust gemaakt om aan te sluiten op één van de platformen die het meest wordt gebruikt in het onderwijs, maar ook overal in onze maatschappij. Maar mijn motivatie als directeur van Edutrainers ligt dieper geworteld.
In een wereld waar technologie steeds dieper verankerd raakt in ons dagelijks leven, verandert ook de manier waarop we leren, werken en samenleven. Digitale platformen spelen een cruciale rol in het onderwijs en in de maatschappij, van lesgeven en toetsen tot administratie en samenwerking. Maar deze ‘platformisering’ – vaak aangedreven door grote technologiebedrijven – roept fundamentele vragen op over autonomie, pedagogiek en gelijke kansen in het onderwijs.
Hoe kunnen we leerlingen en leraren zó uitrusten dat ze niet alleen de technologie begrijpen, maar ook bewust kunnen omgaan met de bredere maatschappelijke implicaties?
De oplossing ligt in mijn ogen in bewustwording, kennis, professionalisering en een breed omarmd begrip van digitale competenties.
Het belang van DigCompEdu, DigComp en het AI-competentieraamwerk van UNESCO
De Europese referentiekaders DigCompEdu (voor leraren) en DigComp (voor burgers) bieden een stevig fundament om digitale vaardigheden te ontwikkelen. Hieraan voegt UNESCO’s AI Competency Framework for Teachers een cruciale dimensie toe door de focus op regie en vaardigheden in een AI-gedreven samenleving. Samen benadrukken deze kaders dat digitalisering niet alleen draait om technische vaardigheden, maar ook om het kritisch, ethisch en creatief inzetten van technologie.

DigCompEdu
richt zich op leraren en benadrukt vaardigheden zoals het ontwerpen van digitale leeractiviteiten, het analyseren van digitale data en het reflecteren op de impact van technologie op pedagogiek.

DigComp
biedt burgers handvatten om digitaal vaardig te worden in een snel veranderende samenleving, met aandacht voor zaken als privacy, online communicatie en probleemoplossend vermogen.

AI Competency Framework for Teachers
van UNESCO gaat verder door te definiëren welke kennis, vaardigheden en waarden leraren nodig hebben om AI effectief, veilig en ethisch in te zetten. Het raamwerk omvat vijf dimensies: mensgerichte mindset, ethiek van AI, AI-grondslagen en -toepassingen, AI-pedagogiek en AI voor professionele ontwikkeling.
Deze kaders bieden niet alleen structuur, maar ook richting. Ze helpen leraren om technologie in te zetten op een manier die zowel pedagogisch verantwoord als maatschappelijk relevant is, terwijl ze de autonomie en gelijke kansen van leerlingen bevorderen.
Leren voor een digitale en AI-gedreven samenleving
Om leerlingen goed voor te bereiden op de toekomst, moeten ze niet alleen vertrouwd raken met de technologie die vandaag in gebruik is, maar ook leren omgaan met de constante evolutie daarvan. Dit betekent:
Praktische vaardigheden
Leerlingen moeten technologie kunnen gebruiken zoals die in de maatschappij wordt toegepast: van samenwerkingsplatformen zoals Teams en Google Workspace tot datagedreven tools en AI-oplossingen. Dit sluit aan bij de vaardigheden die werkgevers verwachten.
Kritisch bewustzijn
Het is essentieel dat leerlingen leren nadenken over de ethische en maatschappelijke impact van technologie. Hoe wordt data verzameld? Welke biases kunnen in algoritmes sluipen? En hoe kunnen ze technologie inzetten voor inclusie en gelijkheid?
Probleemoplossend vermogen
Technologie verandert voortdurend. Leerlingen moeten vaardigheden ontwikkelen om nieuwe systemen en tools te begrijpen en te integreren. Dit vraagt om een flexibele en nieuwsgierige houding ten opzichte van leren.
Regie en professionalisering: Sleutel tot verantwoorde AI-integratie

UNESCO’s AI Competency Framework for Teachers benadrukt de noodzaak van regie en vaardigheden bij het integreren van AI in het onderwijs. Het raamwerk stelt dat leraren niet alleen ontwerpers en facilitators van AI-ondersteund leren moeten zijn, maar ook bewakers van veilige en ethische AI-praktijken. Dit vraagt om:
Conclusie: Samen bouwen aan toekomstbestendig onderwijs
Om leerlingen voor te bereiden op hun rol als kritische, bewuste burgers in een digitale samenleving, moeten we investeren in zowel hun vaardigheden als die van hun leraren. Het combineren van technologie met ethiek en pedagogiek is geen eenvoudige opgave, maar wel een noodzakelijke. Door te werken vanuit referentiekaders zoals DigCompEdu, DigComp en het AI Competency Framework for Teachers kunnen we een balans vinden tussen de technologische realiteit van vandaag en de menselijke waarden die ons onderwijs moeten blijven leiden.
De vraag is niet óf we technologie integreren in het onderwijs, maar hoe we dit doen op een manier die autonomie, inclusie en gelijkheid versterkt. Een goede start is het vergroten van bewustzijn bij scholen en alle actoren binnen de scholen over de subtiele dynamieken die technologiebedrijven met zich meebrengen. Dat vraagt om ruimte voor open gesprekken, waarin professionals niet alleen technologisch vaardig zijn, maar ook kritisch kunnen reflecteren op de waarden en impact van deze keuzes.
Vanuit mijn rol en met mijn mensen zal te allen tijde het onderwijs het vertrekpunt zijn. Laten we deze uitdaging samen aangaan, met de toekomst van onze leerlingen – en de samenleving – als gezamenlijke focus.

Samen werken aan nog beter onderwijs voor nu en in de toekomst!
Bronnen
(Micro)soft power in Dutch public education: Making classrooms platform-ready through partner work – Utrecht University
https://www.linkedin.com/posts/remcopijpers_microsoft-power-in-dutch-public-education-activity-7285898659550883840-W3Gq?utm_source=share&utm_medium=member_desktop
Geschreven door
Laura Walter-Goudsmit – Edutrainers