Kunstmatige intelligentie schudt onze wereld op een manier die we niet eerder hebben meegemaakt. Het is geen losse toepassing of handige tool, maar een systeemtechnologie die het ontwerp van onze samenleving fundamenteel raakt, verstoort en herschikt. 

AI beïnvloedt hoe wij werken, leren, communiceren en zelfs hoe we onszelf en de wereld om ons heen zien. Maar bovenal dwingt het ons na te denken over de vaardigheden die wij – en vooral de volgende generaties – nodig hebben. 

Het gaat dan niet alleen om praktische digitale vaardigheden, maar ook om bredere, menselijke competenties: kritisch denken, samenwerken, creativiteit, ethisch handelen en maatschappelijke verantwoordelijkheid. Vaardigheden die vaak worden aangeduid als 21e-eeuwse vaardigheden, maar die in feite tijdloos zijn. Want ze zorgen ervoor dat de mens in de lead blijft, en niet de technologie. 

Tegelijkertijd zien we hoe groot de kloof kan worden. We leven in een tijd waarin onrecht zichtbaar en voelbaar is – op mondiale schaal tussen landen, maar ook in het leven van individuen. Iedereen ervaart dat onrecht op zijn eigen manier. 

AI en digitalisering hebben de potentie om bestaande ongelijkheden te vergroten: toegang tot technologie, digitale vaardigheden en betrouwbare informatie zijn ongelijk verdeeld. Dat vergroot de kloof tussen mensen die mee kunnen doen, en zij die buitenspel komen te staan. 

Daarom is de vraag niet óf we iets moeten doen, maar hóe we zorgen dat digitale ontwikkelingen bijdragen aan gelijke kansen en een rechtvaardige samenleving. 

We spreken vaak over digitale transformatie of AI-transformatie, maar eigenlijk is dit een misleidend begrip. Het suggereert dat er een eindpunt is: dat je ‘klaar’ kunt zijn. 

De werkelijkheid is anders. Digitalisering en AI zijn een continu proces van verandering. Elke technologische ontwikkeling roept nieuwe vragen op. Elke toepassing brengt nieuwe kansen, maar ook nieuwe risico’s. Dat betekent dat wij ons als individuen en als organisaties steeds opnieuw moeten aanpassen, reflecteren en bijleren. 

In dit licht zijn de in juli 2025 vastgestelde definitieve kerndoelen Digitale Geletterdheid een mijlpaal (bron: OCW – open.overheid.nl). Voor het eerst zijn digitale competenties wettelijk verankerd in het curriculum van het primair, voortgezet en speciaal onderwijs. 

Deze kerndoelen zijn verdeeld in drie domeinen: 

1. Praktische kennis en vaardigheden
   (zoals digitale systemen, data, veiligheid en AI) 
2. Ontwerpen en maken
   (creëren met digitale technologie en programmeren) 
3. Wisselwerking tussen technologie, media, de mens en samenleving
   (hoe technologie invloed heeft op identiteit, relaties, democratie en maatschappij) 

Met name het derde domein raakt mij persoonlijk. Het gaat hier niet om hoe technologie werkt, maar om wat technologie met ons doet. Het vraagt van leerlingen – en dus ook van ons volwassenen – om kritisch te kijken naar media, te begrijpen hoe algoritmen ons wereldbeeld beïnvloeden, en verantwoordelijkheid te nemen voor diversiteit, inclusie en democratische waarden in een digitale samenleving. 

Digitale geletterdheid wordt daarmee méér dan een vaardigheid. Het is een kompas. Een manier om richting te houden in een wereld die voortdurend verandert. 

Het helpt ons keuzes te maken die niet alleen slim of efficiënt zijn, maar ook ethisch, veilig en mensgericht. En dat kompas is niet alleen nodig in het onderwijs, maar in de hele samenleving. 

En daarmee kom ik terug bij mijn beginpunt. Reflectie brengt denkpaden, en die denkpaden brengen verantwoordelijkheid.

De verantwoordelijkheid om te blijven leren en ontwikkelen stopt nooit. Niet alleen voor kinderen en jongeren, maar zeker ook voor onszelf als volwassenen, ouders, professionals, bedrijven en overheden.

Vooral binnen het onderwijs is dit cruciaal. Het vraagt om een duidelijke en duurzame visie op professionalisering van digitale vaardigheden. Want alleen als leraren, schoolleiders en ondersteunend personeel zelf vaardig, zelfbewust en kritisch met digitale technologie omgaan, kunnen zij de kinderen van vandaag begeleiden bij de uitdagingen van morgen.

Zo’n visie gaat verder dan een losse training of project. Het gaat om structureel investeren in het leren van volwassenen, zodat zij:

• leerlingen kunnen begeleiden in veilig en verantwoordelijk gebruik van technologie;
• ruimte creëren om samen te reflecteren op de ethische en maatschappelijke kanten van AI en digitalisering;
• kinderen leren om bewust keuzes te maken in een digitale samenleving;
• de basis leggen voor een generatie die niet alleen vaardig is, maar ook ethisch, verantwoord, veilig en kundig met technologie kan omgaan.

Of je nu jong of oud bent: nieuwsgierig blijven, reflecteren, bijleren en verantwoordelijkheid nemen is essentieel. Alleen dan kunnen we samen bouwen aan een toekomst die rechtvaardig, veilig en inclusief is – en waarin digitale technologie een middel blijft om de mens te versterken, in plaats van te verzwakken.